آشنایی با قرارداد فرانشیز و تفاوت آن با قرارداد لیسانس علامت تجاری (1)

مقدمه

قراردادهای بین المللی فرانشیز یکی از کارآمدترین شیوه های گسترش تجارت یا یک فعالیت معین به شمار می آید. در واقع این قرارداد، توافقی است که به موجب آن فرانشیزدهنده در قلمرو تولید و عرضه کالا و خدمت، روشی خاص را ابداع نموده و آن را توسعه می دهد. در نهایت مجموعه مالکیت های فکری خود را که یک یا چند علامت یا نام تجاری معرف آن است، در قبال دریافت حق فرانشیز به شخص دیگری واگذار می کند. به گونه ای که یک کالا یا خدمت مشخص، صرفنظر از محل جغرافیایی عرضه آن، در تمام دنیا با ظاهر و کیفیت نسبتا یکسان به مصرف کنندگان عرضه می شود.

در این قراراداد استفاده از دانش فنی و تجربی و اسرار تجاری فرانشیزدهنده توسط طرف دیگر قرارداد مورد توافق قرار می گیرد. در نتیجه برای محرمانه ماندن این اسرار باید شروط ضد رقابت علیه گیرنده امتیاز و برخی پرسنل کلیدی او تنظیم شود.

انواع قرارداد فرانشیز

از نظر برخی حقوق‌ دانان، فرانشيز به سه دسته صنعتي، توزيعي و خدماتي تقسيم مي‌ گردد.

در فرانشيز صنعتي، امتيازگيرنده کالاي خاصي را بر طبق دستورالعمل‌ هاي امتيازدهنده توليد مي‌ کند و آن‌ها را تحت حقوق مالکيت فکري امتيازدهنده به فروش مي‌ رساند مانند شبکه فرانشيز رستوران‌ ها.

در فرانشيز توزيعي، ‌امتيازگيرنده صرفا کالاهاي خاصي را در فروشگاهي که از نام تجاري يا نماد امتيازدهنده برخوردار است، به فروش مي‌ رساند مانند شبکه فرانشيز جايگاه‌ هاي سوخت.

در فرانشيز خدماتي نيز امتيازگيرنده حق ارائه خدماتي را تحت نام تجاري يا حقوق مالکيت فکري امتيازدهنده به دست می آورد. مانند شبکه فرانشيز تعمير‌گاه‌ هاي خودرو یا خدمات هتلداری.

چه دارایی‌هایی ممکن است موضوع لیسانس قرار بگیرند؟

نمونه‌هایی از دارایی‌هایی که ممکن است موضوع قراردادهای لیسانس بین لیسانس‌دهنده و لیسانس‌گیرنده قرار بگیرند شامل موارد زیر می‌باشند:

• در اختیار قرار دادن دانش فنی ساخت یک محصول یا ارائه‌ی یک خدمت برای مدت مشخص
• در اختیار قرار دادن حق استفاده از علامت تجاری برای مدت مشخص و در یک محدوده‌ جغرافیایی
• در اختیار قرار دادن حق بهره برداری از اختراع در محدوده زمانی و مکانی مشخص
• در اختیار قرار دادن حق استفاده از نرم افزار یا سرویس برای مدت مشخص

ویژگیهای فرانشیز

یکی از مهم ترین ویژگی های قرارداد فرانشیز اصل حسن نیت (اعتقاد به صحت عمل) است. هرچند رعایت حسن نیت به قدری شایع است که حتی اگر در خود قرارداد ذکر نشده باشد، باز هم رعایت آن امری پذیرفته شده است. مصادیق حسن نیت در قراردادهای فرانشیز شامل موارد زیر است:

1. عدم ایجاد تعارض منافع

بر اساس اصل حسن نیت، فرانشیزگیرنده باید از انجام فعالیت های مغایر با اهداف فرانشیز دهنده اجتناب‌کند. در مقابل فرانشیزدهنده نیز نباید اموری انجام دهد که منافع طرف مقابل را به خطر بیاندازد.

2-ارائه اطلاعات

یکی از مصادیق اصل حسن نیت در قراردادهای فرانشیز، ارائه اطلاعات لازم است. اطلاعات کافی منجر به تصمیمات درست در بازار می‌شود. وظیفه ارائه اطلاعات به استناد حسن نیت، امری است که حتی پیش از انعقاد قرارداد نیز وجود دارد. بر این اساس چنانچه طرفین یا یکی از آنان دیگری را در مذاکرات و تعهداتی که پیش از انعقاد قرارداد اصلی داشته‌اند، گمراه کند، دارای مسؤولیت پیش قراردادی می‌شوند. اطلاعات در قراردادهای فرانشیز را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم نمود:

• شرایط و اوضاع تجاری (فرانشیزگیرنده مکلف است تغییر و تحولات بازار و نوسانات قیمت و شرایط خاص منطقه‌ای و اطلاعات مربوط به سایر رقبا را در اختیار فرانشیزدهنده قراردهد.)
• اطلاع درباره معاملات (فرانشیزگیرنده در بسیاری از موارد باید بلافاصله بعد از انجام معامله موضوع را به فرانشیزدهنده اطلاع دهد. اهمیت این موضوع از آن جهت است که قیمت اجناس و معاملات در بازارها همیشه یکسان نیست. در این حالت ممکن است فرانشیزگیرنده‌ بخواهد از این اضافه قیمت سوءاستفاده کند)
• اطلاع از وضعیت تجاری یکدیگر (طرفین قرارداد فرانشیز باید هرگونه تغییر در وضعیت تجاری خود را که بر فعالیت و موقعیت طرف دیگر مؤثر است، به دیگری اطلاع دهند)

1. روابط پس از پایان رابطه قراردادی

پس از پایان مدت شرط، هر یک از طرفین در فعالیت خویش آزاد می باشند. اما برخی محدودیت های عرفی و قراردادی حتی پس از پایان قرارداد هم چنان باقی است. به موجب اصل حسن نیت، فرانشیزگیرنده متعهد است حداقل تا مدت زمان مشخصی از همكاری با رقبای تجاری فرانشیزدهنده خودداری كرده و خود نیز از تلاش برای معامله با مشتریان خاص فرانشیزدهنده خودداری نماید. همچنین فرانشیزگیرنده‌ پس از پایان مدت قرارداد نباید از حقوق مالكیت فكری فرانشیزدهنده استفاده كند. حفاظت از اسرار و اطلاعات، از دیگر تعهداتی است كه باید پس از ختم قرارداد توسط طرفین قرارداد فرانشیز رعایت شود. طرف قرارداد نباید از اطلاعاتی كه از طرف مقابل در طول دوره همكاری به دست آورده، سوءاستفاده كند، وی باید تمام مدارك طرف قرارداد را به وی مسترد نماید.

ادامه مقاله را در " آشنایی با قرارداد فرانشیز و تفاوت آن با قرارداد لیسانس علامت تجاری (2) " بخوانید.